|
олишда унинг моддий шакллари ҳамда маданият билан ҳазорат ўртасидаги фарқни ажрата билиш учун зарурдир. Масалан, илм-фан ва саноатдан келиб чиққан Ғарб маданиятини олишга монелик қиладиган ҳеч нарса йўқ. Аммо ғарб ҳазоратидан келиб чиққан Ғарб маданиятини ҳеч бир ҳолатда олиш жоиз эмас, чунки у барпо бўлган ақида Ислом ҳазоратига зиддир. Биз мусулмонларнинг ақидамиз уларнинг ўртача ечим ва динни ҳаётдан ажратиш асосига қурилган ақидасидан ўзгачадир. Дунё ҳаётини тасвирлаш ёки ишлар ўлчови бизнинг наздимизда ҳалол ва ҳаром билан ўлчанса, уларда фақат моддий манфаат билан ўлчанади. Доимий хотиржамлик ҳисобланмиш бахт-саодат маъноси биз учун Аллоҳнинг розилигига эришиш бўлса, улар учун жисмоний лаззатга эришишдан иборат.
Шу сабабли, биз бошқалардан оладиган ёки олмайдиган нарсаларни аниқ билмоғимиз учун ҳазорат билан маданият ўртасидаги фарқни ҳамда дунёқарашдан келиб чиққан маданият билан илм-фан ва саноатдан келиб чиққан маданият ўртасидаги фарқни ажрата билишимиз лозим.
«Тушунчаларни ҳазорат, моддий шаклларни эса маданият деб аташнинг боиси нима, ахир ҳазорат сўзи шаҳар ва қишлоқларда муқим туришни англатса, маданият сўзининг негизи бўлмиш мадана сўзи ҳам муқим туриш ёки шаҳарга келишни англатса, нима учун акси эмас?» дейилиши мумкин. Бунинг жавоби шуки, ҳазорат луғатда фикрларга тааллуқли маънолар учун истеъмол қилинган, демак у тушунчалар ифодаси учун яқинроқ, зеро «Қомус»да: «Чиройли гапирувчи ва илмли киши «ҳозур»», дейилади; «Лисон»да эса «Чиройли гапирувчи «ҳазр», яхшилик билан келганда «ҳозир»» дейилган; шунингдек, ҳадисда: «(«Яҳзуркум») ўзингизда мавжуд нарсани айтинглар ва бошқасини деб ўзингизни қийнаманглар», деб келтирилади. Демак, ҳазорат сўзи тушунчалар мажмуи учун истеъмол қилинишга маданият сўзидан кўра муносиброқ ва яқинроқдир, маданият сўзи эса моддий шакллар истеъмолига лойиқроқ. Айрим кишилар ушбу истилоҳларда қарама-қаршилик ёки зидлик йўқ, дейди. Муҳими, тушунчалар ҳамда уларнинг маҳсули бўлмиш моддий шакллар билан илм-фан, кашфиёт ва саноат маҳсули бўлмиш моддий шакллар орасини ажрата билиш, зеро биринчиси олиниши жоиз эмаслиги туфайли тарк қилинади, иккинчисини олиш эса жоиздир.
Ҳазорат бу - ҳаёт ҳақидаги тушунчалар мажмуи бўлиб, диний-илоҳий ёки вазъий-башарий бўлиши мумкин, деб ўтдик. Диний-илоҳий ҳазоратнинг мисоли Ислом ҳазорати, вазъий ҳазоратнинг мисоли эса индуизм ва капиталистик ҳазоратдир. Ушбу ҳазоратларнинг мавжудлиги аниқ ва инкор қилиб бўлмайдиган ҳақиқатдир. Ораларидаги фарқ ҳам худди шундай, уни фақат бефаҳм кимсагина инкор қилиши мумкин. Диний
3-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54